Hieronder publiceer ik twee verschillende meningen. In het eerste betoog wordt beweerd dat het wel nodig is. De tweede tekst is een tegenbetoog. En wat vindt u?
Interculturele communicatie, dus contact tussen mensen met verschillende culturele achtergronden, is al zo oud als de wereld. Dit contact kan verschillende vormen hebben. Maar meestal vindt het plaats met behulp van een tolk of vertaler. Dus met behulp van iemand die over zogenoemde interculturele competentie beschikt. Vertalers en tolken zijn per definitie specialisten op het gebied van cultuurverschillen. Hun werk is immers in opdracht van mensen die een andere taal spreken, uitingen in een bepaalde taal te ontsluiten. En alle taaluitingen komen voort uit een bepaalde cultuur, met alle eigenaardigheden van dien.
De vertaling van culturele verwijzingen is een thema dat centraal staat in vele vertaalwetenschappelijke werken. Hoe vertaal je iets wat helemaal geen equivalent in je doeltaal heeft? Eigennamen van personen en objecten, landschappelijke bijzonderheden, historisch en tegenwoordig politieke en administratieve instellingen, nationale gerechten en dranken, enz. zijn de specifieke culturele begrippen die de vertaler niet alleen moet weten te herkennen maar ook een goede vertaling ervan moet opleveren, zodat de relatie tussen boodschap en ontvanger in de doeltaal dezelfde blijft als die tussen de originele boodschap en de originele ontvanger. Cultuurgebonden realia vormen een behoorlijke uitdaging en doen een flink beroep op de creativiteit van de vertaler en op zijn kennis van de cultuur van de doeltaal.
Bovendien zijn er andere culturele elementen die even moeilijk zijn te vertalen zoals fraseologismen, tussenwerpsels, afwijkingen van de literaire norm, calembours, afkortingen. In de Russische media en in de politiek worden vandaag de dag bijvoorbeeld meer en meer zegswijzen gebruikt. Er komen voortdurend nieuwe zegswijzen waarvan de oorsprong te vinden is in literaire werken, liederen en folklore. Russen herkennen zulke zegwijzen meteen en weten meestal ook waar ze vandaan komen, maar voor buitenlanders blijven ze vaak een linguistische raadsel.
De moderne Russische taal wordt ook heel sterk beïnvloed door nieuwe sociaal-economische ontwikkelingen en gegevens, waardoor de vertaler tegenwoordig steeds met nieuwe begrippen geconfronteerd wordt. Neologismen die bepaalde connotaties hebben, nieuwe ontwikkelingen in de wereld van de technologie, nieuwe huishoudelijke apparaten, computers brengen ook vaak nieuwe woorden en begrippen mee.
Het is ook heel belangrijk voor de vertaler realia en gewone woorden goed te kunnen onderscheiden, waarbij hij moet beseffen dat wat in het origineel volstrekt niet opvalt, in vertaling een sterk exotische klank kan hebben, ook daarom is het noodzakelijk om naast de taal ook de cultuur waaruit wordt vertaald goed te kennen.
De vertaler moet ook rekening houden met de normen voor correct taalgebruik, gedragsnormen, gewoontes en tradities. Voor de vertaler is het van groot belang zich te kunnen aanpassen aan alle situaties.
Maar de interculturele competentie is geen vanzelfsprekende vaardigheid. De taak van de vertaler is namelijk mensen te helpen ondanks taal- en cultuurverschillen met elkaar te communiceren en met elkaar te kunnen samenwerken. In deze tijd van globalisering en open grenzen binnen Europa kan de vertaler niet langer talen op zichzelf, in isolatie, bestuderen.
Een taal leer je pas echt goed wanneer je je in het land bevindt waar die taal gesproken wordt. Actief betrekken van de culturele componenten bij het aanleren van een andere taal zorgt ervoor dat je beter gestimuleerd bent en dat je interesse voor de taal voortdurend groeit.
Om de doeltaal te beheersen moet de vertaler niet alleen schrijf- en spreekvaardigheden hebben, maar ook een doeltreffende communicatievaardigheid in die taal ontwikkelen. Hij moet leren een relatie met mensen in een andere cultuur op te bouwen, en proberen de levende, praktische kennis van die taal onder de knie te krijgen.
Gebruikte literatuurDit is een kwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Ja, inderdaad, een goede vertaler moet over een uitgebreide kennis van de talen waarmee hij werkt beschikken en over de cultuur van de landen waarin deze talen worden gesproken. Met de taalkennis is alles duidelijk, maar hoe diep moet zijn kennis van de cultuur zijn?
In hoge mate hangt dit ervan af, in welke richting hij is gespecialiseerd. Een Nederlandse ingenieur die tijdens zijn professionele carrière kennis heeft vergaard over bijvoorbeeld windenergie kan later desgewenst een zeer gespecialiseerde vertaler worden, die zich in zijn werk voornamelijk op vaktalige teksten richt. In dit geval spelen vakjargon en terminologie die specifiek zijn voor die ene branche of soms specifiek voor dat ene bedrijf, een grote rol. Dus is hier zijn specialisatie in een technisch vakgebied veel belangrijker dan de kennis van bijvoorbeeld realia van zijn doeltaal.
Bovendien is vermeldenswaard, dat de snelle ontwikkeling van het Internet het beroep van vertaler (en veel andere beroepen) voorgoed heeft veranderd. Vele jonge vertalers hebben die goede oude tijd waarin vertalers nog met een tikmachine werkte en hun vertalingen per post opstuurden niet gekend. Nu werkt iedereen met de computer en vertalingen worden met een muisklik per e-mail opgestuurd. Vertalers beschikken tegenwoordig over veel meer informatie en technologie.
Internet biedt vertalers uitstekende mogelijkheden om zich in te lezen rond het onderwerp van de te vertalen tekst. Er is immers vrijwel geen thema te bedenken waarover op internet geen onuitputtelijke stroom van informatie te vinden is. Naslagwerken of relevante publicaties zijn vaak met enkele klikken van de muis binnen handbereik.
Daarnast beschikken vertalers tegenwoordig over veel hulpmiddelen zoals on line terminologiedatabanken die specifieke terminologie bevatten en de mogelijkheid geven om teksten in verschillende talen naast elkaar te leggen. Zo kan de vertaler kijken hoe zijn collega’s bepaalde termen hebben vertaald.
Professionele Internet-forums, online kranten, Skype, radio, waarom dan nog naar het buitenland afreizen?
